مالیات هزینه‌ای اجتماعی است که ملت‌ها به ازای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور پرداخت می‌کنند تا آن منابع و امکانات قابل جایگزینی باشند. مالیات‌ها می‌تواند به شخص، موسسه، دارایی و… تعلق بگیرد و بر اساس توانایی و میزان درآمد متفاوت هستند.
گروههای مختلفی مشمول پرداخت مالیات هستند از جمله کلیه مالکین (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی)، هر شخص حقیقی ایرانی که درآمدهایی را به دست می‌آورد، هر شخص حقیقی غیر ایرانی که درآمدهایی در ایران تحصیل می‌کند و یا درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات، تعلیمات و کمک‌ها دریافت می‌شود نیز مشمول پرداخت مالیات هستند.
مالیات‌هایی که مردم پرداخت می‌کنند باید جهت حصول اهداف زیر مصرف شود.
- آموزش و پرورش در تمام سطوح
- ایجاد و توسعه حمل و نقل و راه‌های ارتباطی
- حفظ تمامیت ارضی، بالا بردن نیروی دفاعی و اداره نیروهای نظامی
- تامین خودکفایی در کشاورزی، علوم و صنعت
- تامین بهداشت، آب، برق، مخابرات و… در تمام سطوح
- و…
مالیات بر درآمد مشاغل
به مالیات بر درآمد مشاغل به اختصار مالیات مشاغل هم گفته می‌شود، یکی از اصلی‌ترین زیر شاخه‌های قوانین مالیاتی است که کسب وکارها و مشاغل مختلف ملزم به پرداخت آن هستند تا از آن، برای آبادانی کشور استفاد‌ه شود. مالیات بر درآمد مشاغل از گروه مالیات مستقیم به شمار می‌رود که شامل هرگونه کسب و کار و هر درآمدی خواهد شد که بر اساس مقدار درآمد فرد خواهد بود. میزان درآمد را خود افراد در اظهارنامه مالیاتی قید خواهند کرد. در صورتی که بعد از بازرسی مشخص شود فرد میزان درآمد خود را صادقانه اعلام نکرده، اداره مالیات بر اساس تحقیقات خود و با بررسی میزان درآمد واقعی، اظهارنامه جدیدی را تنظیم خواهد کرد.
این نوع مالیات از طریق خود اظهاری تشخیص داده شده و سازمان امور مالیاتی بر اساس آن مالیات مشاغل را دریافت می‌کند. طبق تعریف فصل چهارم از باب سوم و ماده 93 قانون مالیات‌های مستقیم، درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون در ایران تحصیل کند، پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.
- مالیات مستقیم، هزینه‌ای است که بدون واسطه و به صورت مستقیم از درآمد یا دارایی فرد دریافت می‌شود. تمامی افرادی که در ایران زندگی و کار می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات مستقیم هستند. همچنین اگر فرد در خارج از ایران زندگی می‌کند، اما در ایران درآمد یا اموالی دارد، باید مالیات آن را پرداخت کند.
- مالیات غیر مستقیم، به صورت غیر مستقیم و با واسطه از افراد دریافت می‌شود؛ برای مثال وقتی شما یک کالا می‌خرید، مقداری از مبلغ پرداخت شده، به عنوان مالیات آن کالا به حساب می‌آید. یعنی به این ترتیب شما با خرید هر محصولی، در واقع علاوه بر مالیات‌های مستقیم خود، مجددا به دولت مالیات پرداخت می‌کنید.
صاحبان مشاغلی که باید مطابق با قانون، مالیات مشاغل را پرداخت کنند، به 3 دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند.
* اولین گروه از صاحبان مشاغل بر اساس نوع فعالیت مشخص می شوند که عبارتند از:
- کارخانه دارها و واحدهای تولیدی
- واردکنندگان و صادرکنندگان
- صاحبین فروشگاه‌های زنجیره‌ای
- بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و کلینیک‌های تخصصی
- اشخاص دارای مشاغل صرافی
- موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی
- سایر صاحبین مشاغل که فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد که دو سال قبل اظهارنامه تسلیمی خردادماه هر سال مبنای تعیین گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهار نامه عملکرد می‌باشد.
* دومین گروه بر اساس حجم فعالیت مشخص می‌شود. سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی دو سال قبل آن ها و با آخرین درآمد قطعی شده آن ها، بیش از هجده میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد.
* سومین گروه شامل صاحبین مشاغلی می شود که در گروه های اول و دوم قرار نمی‌گیرند. بر اساس این آیین نامه سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و اعلام نماید.
صاحبین مشاغل و حرف موضوع این آیین نامه در اولین سال تأسیس، جزو گروه سوم محسوب و از سال سوم فعالیت به بعد باید بر اساس نصب‌های مقرر طبقه‌بندی شده و نسبت به انجام تکالیف قانونی خود عمل کنند. همچنین در مشاغل مشارکتی مثل اختیاری یا قهری، درآمد ابرازی و یا قطعی شده مشارکت ملاک عمل می باشد.
وظایف مالیاتی صاحبان مشاغل
تکالیف قانونی صاحبان کسب و کار در سه گروه ذکر شده، باهم متفاوت است. صاحبان مشاغل گروه اول، مکلف به نگهداری دفاتر روزنامه و کل یا سایر دفاتر حسب مورد دستی یا ماشینی به صورت مکانیزه و الکترونیکی متکی به اسناد و مدارک هستند.
صاحبان مشاغل گروه دوم باید برای هر سال مالیاتی اسناد و مدارک مربوط به معاملات خود مثل اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها و اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر اسناد هزینه‌های انجام شده را به تفکیک و ترتیب تاریخ وقوع هر یک از رویدادهای مالی نگهداری و صورت درآمد و هزینه خود را به صورت ماهانه به شرح فرم ابلاغی بر اساس آن تنظیم نمایند.
گروه سوم نیز باید برای هر سال مالیاتی اسناد و مدارک مربوط به معاملات خود که شامل اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها و اسناد خرید کالا و خدمات و سایر اسناد هزینه‌های انجام شده را نگهداری و خلاصه درآمد و هزینه سالانه خود را به شرح فرم ابلاغی تنظیم نمایند.
نرخ مالیات بر درآمد مشاغل پلکانی است و بر اساس درآمد شامل مالیات بر درآمد شما، 15 یا 20 یا 25 درصد می باشد. محاسبه مالیات مشاغل به کمک نرخ ماده 131 به این شکل انجام می‌شود.
- تا 50 میلیون تومان درآمد مشمول مالیات به نرخ 15 درصد
- نسبت به مازاد 50 میلیون تومان تا میزان 100 میلیون تومان درآمد مشمول مالیات به نرخ 20 درصد
- نسبت به مازاد 100 میلیون تومان درآمد مشمول مالیات به نرخ 25 درصد
اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل
اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل، نوعی کارنامه مالی محسوب می شود که اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل مشمول این مالیات، باید هر سال برای محاسبه نرخ و میزان مالیات خود، این اظهارنامه را فراهم نمایند و سپس به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. تهیه و تکمیل اظهارنامه باید توسط تیم خبره صورت گیرد زیرا این موارد فنی بوده و شامل نکات و رعایت اصول و قواعدی می باشند که موظف به رعایت آن هستند.
کلیه اشخاص حقیقی تا پایان خردادماه سال بعد مهلت دارند تا نسبت به ارسال اظهارنامه و سایر مستندات مورد‌نیاز به سازمان امور مالیاتی اقدام کنند. در صورت عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی مشاغل در موعد مقرری که توسط سازمان امور‌مالیاتی اعلام می‌شود، موظف به پرداخت جریمه دیرکرد اظهارنامه می باشند. کارشناسان امور مالیاتی تمامی مدارک ارسالی توسط صاحبان مشاغل را بررسی می‌کنند تا از صحت مدارک ارائه شده، اطمینان کافی را به دست آورند.
در صورتی که عدم تخلف از قوانین مالیاتی توسط کارشناسان مربوطه تایید شود، میزان مالیات اعلام شده توسط صاحبان مشاغل پذیرفته شده و مبنای مالیات آنها در نظر گرفته‌خواهدشد.
میزان معافیت‌های مالیاتی صاحبان مشاغل
نکته‌ای که وجود دارد این است که اشخاص حقیقی هر سالانه میتوانند از میزانی معافیت مالیاتی برخوردار شوند، اما به این شرط که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر به سازمان مالیاتی ارائه کنند. این میزان هر ساله در بودجه تعیین می‌شود و عدد آن هر سال متفاوت خواهد بود.
همچنین شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است. این نکته را توجه داشته باشید که که برخی از گروه‌ها و صاحبین مشاغل به طور کلی از پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل، معاف هستند. از جمله این کسب و کارها می‌توان به برخی از مشاغل مرتبط با صنایع دستی اشاره کرد.
ماده قانونی معافیت های مالیاتی صاحبان مشاغل دو تبصره مهم دارد. تبصره یک این ماده بیان می‌کند که معافیت مالیاتی مشاغل در مشارکت های مدنی در نهایت به دو نفر اعطا می‌شود. مثلا چنانچه چهار نفر با هم دارای مغازه باشند، دو نفر از آنها مشمول معافیت هستند. این تبصره همچنین بیان می‌کند که معافیت مالیاتی مشاغل به زوجین، صرفا به زوج تعلق خواهد گرفت.
جمع بندی
مالیات بر درآمد مشاغل به معنای این است که هرگونه درآمدی که افراد به دست آورند، مشمول مالیات خواهد بود و گروههای مختلف شغلی بسته به میزان درآمد خود باید این مالیات را پرداخت کنند. برخی از صاحبان مشاغل با در نظر گرفتن برخی از شرایط، از پرداخت مالیات مشاغل معاف می‌شوند و یا برخی از بخشودگی‌‌های مالیاتی شامل حال آنان خواهدشد.
( گردآورنده: مبینا حیدر )
